همسایه
جار، در لغت به معنای همسایه است. در باره همسایه و حقوق او مطالب و توصیه‌هایی در قرآن و حدیث و اخلاق آمده است.
اگر ریشه‌ی درخت همسایه در ملک انسان بیاید، می‌تواند از آن جلوگیری کند و چنانچه ضرری هم از ریشه‌ی درخت به او [صاحب ملک] برسد، می‌تواند از صاحب درخت بگیرد.
عنوان مسئله:
اگر ریشه‌ی درخت همسایه در ملک انسان بیاید، می‌تواند از آن جلوگیری کند و چنانچه ضرری هم از ریشه‌ی درخت به او [صاحب ملک] برسد، می‌تواند از صاحب درخت بگیرد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- هرگاه شخصی در زمین خود درختی غرس کند که شاخههای آن بر روی فضای زمین همسایه کشیده باشد و به زمین او ضرری وارد آورده باشد، آیا حق دارد که صاحب درخت را اجبار کند به قطع آن شاخهها یا خیر؟ در صورت حق داشتن آیا صاحب درخت ضامن خسارتی که به زمین همسایه رسیده خواهد بود یا خیر؟ و اگر شاخههای آن درخت بر زمین همسایه کشیده نشده و فقط سایه افکنده و بر زمین او خسارتی وارد شده، باز هم صاحب درخت ضامن است یا خیر؟
- در بعض شهرها مرسوم است که بالای قبر میّت درخت بیمیوه به جهت علامت قبر غرس میکنند، آیا آن درخت از ملکیّت غارس بیرون میرود یا بر ملکیّت او باقیست و می‌تواند در آن تصرّف مالکانه نماید و بعد از او به وارث غارس منتقل میشود؟ و در مقابری که چنین درختی مغروس شده و شخص غارس و صاحب قبر و وارث او معلوم نیست، شخص بخواهد آن را قطع کند و صرف ما یحتاج خود نماید جایز است یا نه؟
- اگر شخصی مالی را در بیابانی بیابد و صاحب آن را نداند، می‌تواند آن را تَمَلُّک نماید یا خیر؟
- شخصی قبلاً باغی احداث میکند و دیواری اطراف آن میکشدشخصی دیگر بعداً در یک طرف پشت دیوار آن باغ دیگری احداث میکند و درخت در آن مینشاند به طوری که شاخههای آن درختها در باغ اوّلی سایه میاندازد، آیا صاحب باغ اوّلی حق دارد که به صاحب باغ دوّمی بگوید: این درختها را بِکَن برای باغ من ضرر دارد؟
- شخصی قبلاً باغی احداث میکند و دیواری اطراف آن میکشدشخصی دیگر بعداً در یک طرف پشت دیوار آن باغ دیگری احداث میکند و درخت در آن مینشاند به طوری که شاخههای آن درختها در باغ اوّلی سایه میاندازد، آیا صاحب باغ اوّلی حق دارد که به صاحب باغ دوّمی بگوید: این درختها را بِکَن برای باغ من ضرر دارد؟
- یک اتاق و یک بالاخانه به دو برادر به ارث منتقل شده بین خود قسمت نمودند بر این که تحتانی از یکی از آنها و فوقانی از دیگری باشد، در اثر باران و زلزله هر دو خراب شد، صاحب فوقانی می‌تواند صاحب تحتانی را مُلزم نماید که قسمت خود تحتانی را بسازد؟ و اگر خود ساخت می‌تواند اجرت ساختمان را بگیرد از صاحب تحتانی یا نه؟ و در صورتی که نتواند اجرت بگیرد اصلاً خودش از مال خودش می‌تواند بسازد بدون رجوع به صاحب تحتانی؟
- ملکی وقف اولاد ذکور بوده، اولاد ذکور مرتبه اُولی ملک وقف را به مدّت نود سال اجاره داده و اجاره آن را نقد گرفته، فعلاً موجر و مستأجر هر دو وفات نمودهاند، آیا وارث موجر می‌تواند ملک خود را از وارث مستأجر مطالبه کند یا خیر؟
- شخصی میخواهد زوجه خود را طلاق بدهد و در مهر عیالش مقداری آب و ملک است که در تصرّف زوج بوده، آیا زوج می‌تواند مطالبه اجرت زمان گذشته را بنماید یا خیر؟
- شخصی ملکی از پدر به او به ارث رسیده و بعد افواهاً میشنود که این ملک موقوفه زرتشتیان بوده و هر ساله مال الاجاره آن را خرما و نان میخریدند و پس از خواندن اذکاری به دستور خودشان به فقراء از مسلمانان و گبر انفاق مینمودند، آیا می‌تواند این شخص احتیاطاً مال الاجاره این ملک را به مصرف مزبور بدون اطّلاع و دستور گبرها برساند؟
- قناتیست که آخرین چاه آن که تقریباً سی متر عمق دارد به ارض وقف متّصل میشود، آیا نَوبُر زدن برای این قنات، به این معنی که از زیر زمین اراضی وقف را حفر نموده و جلو بروند، با این که به هیچ وجه ضرری به روی ظاهر زمین اراضی مزبوره متوجّه نشود، جایز است یا نه؟ بر فرض عدم جواز، متولّی وقف می‌تواند مبلغی برای مخارجات وقف یاموقوف علیهم از صاحبان قنات بگیرد و اجازه عبور بدهد یا نه؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] قسمتی از شاخه های درخت انجیر و انگور همسایه در حیاط ما قرار گرفته است، آیا می توانیم بدون اجازه از میوه آن بچینیم وبخوریم؟ حکم میوه هایی که از درخت همسایه در حیاط ما ریخته شده، چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] دیوار اختصاصی همسایه رو به خرابی است. و با خراب شدن آن، مالک مجاور متحمّل ضرر می گردد. چنانچه وضع ویژه ملک به گونه ای باشد که دفع ضرر جز با تخریب و بازسازی دیوار ناممکن، یا مستلزم ضرری تحمّل ناپذیر و هنگفت برای مالک مجاور باشد، آیا می توان همسایه را اجبار به تخریب دیوار و بازسازی آن نمود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا می شود میوه شاخه درخت همسایه را که وارد خانه دیگری شده مصرف کرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] همسایه در زمین خود درختی می کارد که ریشه و شاخه های این درخت به زمین یا منزل همسایه وارد شده و موجب مزاحمت و خسارت شده است. آیا همسایه می تواند شاخه و ریشه درخت را قطع کند؟ آیا می تواند از میوه آن بدون اجازه استفاده کند؟ و آیا مالک می تواند ادعای خسارت کند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی در زمین کس دیگری درخت دارد آن درخت را قطع میکنند ولی از ریشه آن درخت نهالی میروید و درخت میشود حال آن درخت از ریشه روئیده مال صاحب اصلی درخت میباشد یا صاحب زمین؟
- [آیت الله خوئی] اگر صاحب کنتور به وسیله شلنگ، آب به همسایه بدهد، یا برق به همسایه بدهد چگونه است.
- [آیت الله خوئی] زیدی پیوند غصبی را به درخت خود زد. آیا نمو و میوه آن مال صاحب پیوند است یا صاحب درخت؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورتی که ریشه درخت وقفی در باغ همسایه تبدیل به درخت شده باشد،درخت ،میوه و سایر منافع آن متعلق به چه کسی است؟ و اگرمزاحم بود می توان آن را قطع کرد؟
- [آیت الله بهجت] آیا می شود میوه ی شاخه ی درخت همسایه را که وارد خانه ی دیگری شده است، مصرف کرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر شاخه درختان وارد حریم و زمین همسایه شود و باعث آزار و اذیت همسایه گردد، آیا همسایه می‌تواند این شاخه را ببُرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کسی که می‌تواند بایستد، اگر بترسد که به واسطهی ایستادن مریض شود، یا ضرری به او برسد، می‌تواند نشسته نماز بخواند و اگر از نشستن هم بترسد، می‌تواند خوابیده نماز بخواند.
- اگر صاحب ملک به زبان اجازهی نماز خواندن بدهد و انسان بداند که قلباً راضی نیست، نماز خواندن در ملک او باطل است و اگر اجازه ندهد و انسان یقین کند که قلباً راضی است، نماز صحیح است.
- هر گاه دکتر به مریض یا ولی او بگوید که اگر ضرری به مریض برسد ضامن نباشد، در صورتی که دقت و احتیاط خود را بکند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد، دکتر ضامن نیست.
- اگر زمینی را به دیگری واگذار کند که در آن درخت بکارد و آنچه عمل میآید مال هر دو باشد، معامله باطل است، پس اگر درختها مال صاحب زمین بوده، بعد از تربیت هم مال اوست و باید مزد کسی که آنها را تربیت کرده بدهد و اگر مال کسی بوده که آنها را تربیت کرده، بعد از تربیت هم مال اوست و می‌تواند آنها را بکند، ولی باید گودالهایی را که به واسطهی کندن درختها پیدا شده پر کند و اجارهی زمین را از روزی که درختها را کاشته به صاحب زمین بدهد و مالک هم می‌تواند او را مجبور نماید که درختها را بکند و اگر به واسطهی کندن درخت عیبی در آن پیدا شود، باید تفاوت قیمت آن را به صاحب درخت بدهد و نمیتواند او را مجبور کند که با اجاره یا بدون اجاره، درخت را در زمین باقی بگذارد.
- اگر طفل یا دیوانهای از شیعه فقیر باشد، انسان می‌تواند به ولی او زکات بدهد، به قصد این که آنچه را میدهد مِلک طفل یا دیوانه باشد.
- اگر طفل شیعهای فقیر باشد، انسان می‌تواند فطره را به مصرف او برساند، یا به واسطهی دادن به ولی طفل ملک طفل نماید.
- اگر طفل شیعهای فقیر باشد، انسان می‌تواند فطره را به مصرف او برساند، یا به واسطهی دادن به ولی طفل ملک طفل نماید.
- اگر دکتر به دست خود به مریض دوا بدهد، یا درد و دوای مریض را به او بگوید و مریض دوا را بخورد، چنانچه در معالجه خطا کند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد، دکتر ضامن است؛ ولی اگر فقط بگوید:فلان دوا برای فلان مرض فائده دارد و به واسطهی خوردن دوا ضرری به مریض برسد یا بمیرد، دکتر ضامن نیست.
- اگر در زمینی که غصب کرده زراعت کند، یا درخت بنشاند، زراعت و درخت و میوهی آن مال خود اوست و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد که زراعت و درخت در زمین بماند، کسی که غصب کرده باید فوراً زراعت یا درخت خود را اگر چه ضرر نماید از زمین بکند و نیز باید اجارهی زمین را در مدّتی که زراعت و درخت در آن بوده به صاحب زمین بدهد و خرابیهایی را که در زمین پیدا شده درست کند، مثلاً جای درختها را پُر نماید و اگر به واسطهی اینها قیمت زمین از اوّلش کمتر شود، باید تفاوت آن را هم بدهد و نمیتواند صاحب زمین را مجبور کند که زمین را به او بفروشد، یا اجاره دهد و نیز صاحب زمین نمیتواند او را مجبور کند که درخت یا زراعت را به او بفروشد.
- اگر مالی پیدا کند که نشانه دارد و قیمت آن از 6 / 12 نخود نقرهی سکهدار کمتر است، چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند راضیست یا نه، نمیتواند بدون اجازهی او بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد، می‌تواند به قصد این که ملک خودش شود بردارد و احتیاط واجب آن است که هر وقت صاحبش پیدا شد عوض آن را به او بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] اگ- ر ریش درخت همسایه در ملک انسان بیاید، می‌تواند از آن جلوگیری کند و چنانچه ضرری هم از ریشه درخت به او برسد، می‌تواند از صاحب درخت بگیرد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر ریشه درخت همسایه در ملک انسان بیاید، می تواند از آن جلوگیری کند وچنان چه ضرری هم از ریشه درخت به او برسد، می تواند از صاحب درخت بگیرد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر ریشه درخت همسایه در ملک انسان بیاید؛ می تواند از آن جلوگیری کند و چنانچه ضرری هم از ریشه درخت به او برسد؛ می تواند از صاحب درخت بگیرد.
- [آیت الله اردبیلی] درخت میوهای که شاخه آن از دیوار باغ بیرون آمده، اگر صاحبش از خوردن میوه آن منع نکند و انسان نیز نداند که صاحب آن راضی نیست، می‌تواند از میوه آن بخورد، مشروط بر آن که اتفاقا از آنجا عبور کند و به قصد خوردن میوه به آنجا نرفته باشد، ولی نمیتواند چیزی از میوه آن را با خود ببرد و نیز نباید کاری کند که به درخت آسیب برسد.
- [آیت الله مظاهری] کسی که می‌تواند بایستد اگر بترسد که به واسطه ایستادن مریض شود یا ضرری به او برسد می‌تواند نشسته نماز بخواند و اگر از نشستن هم بترسد می‌تواند خوابیده نماز بخواند.
- [آیت الله خوئی] کسی که می‌تواند بایستد اگر بترسد که به واسط ایستادن، مریض شود یا ضرری به او برسد، می‌تواند نشسته نماز بخواند، و اگر از نشستن هم بترسد، می‌تواند خوابیده نماز بخواند.
- [آیت الله بهجت] کسی که می‌تواند بایستد، اگر بترسد که بهسبب ایستادن مریض شود یا ضرری به او برسد، می‌تواند نشسته نماز بخواند و اگر از نشستن هم بترسد، می‌تواند خوابیده نماز بخواند.
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که می‌تواند بایستد اگر بترسد که به واسطه ایستادن مریض شود یا ضرری به او برسد، می‌تواند نشسته نماز بخواند و اگر از نشستن هم بترسد، می‌تواند خوابیده نماز بخواند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که می‌تواند بایستد اگر بترسد که به واسطه ایستادن، مریض شود یا ضرری به بدن او برسد، می‌تواند نشسته نماز بخواند و اگر از نشستن هم بترسد، می‌تواند خوابیده نماز بخواند.
- [امام خمینی] کسی که می‌تواند بایستد اگر بترسد که به واسط? ایستادن مریضشود یا ضرری به او برسد، می‌تواند نشسته نماز بخواند و اگر از نشستن هم بترسد، می‌تواند خوابیده نماز بخواند.